Studencki strajk Niezależnego Zrzeszenia Studentów z roku 1981 w ówczesnej Wyższej Szkole Rolniczo-Pedagogicznej w Siedlcach, był akcją solidarnościową z działaniami ogólnopolskimi. Trwał od 18 listopada do 11 grudnia 1981 roku. Przyczyną strajku była dezaprobata środowiska akademickiego w Polsce wobec działań władz PRL dot. wyboru rektora Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Radomiu: prof. Hebdy.
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie - patron spotkania 10 grudnia w siedleckim Uniwersytecie Przyrodniczo-Humanistycznym (spadkobiercy WSR-P) - ocenia, że w latach 80. protesty i akcje strajkowe środowiska studenckiego były ważną częścią społecznego sprzeciwu wobec władzy. Mówił o tym prof. Marcin Kruszyński z lubelskiego IPN w swoim wykładzie nt. "Świat akademicki w Polsce w latach 80. Problemy i dylematy. Kilka słów o WSR-P w Siedlcach w materiałach Służby Bezpieczeństwa". Wg szacunków lubelskiego naukowca, ok. 15 % osób na polskich uczelniach współpracowało z SB. - SB już w grudniu 1970 roku rozpoczęła akcję rozpoznania siedleckiej uczelni pod kryptonimem "Sorbona". Różne były motywy współpracy z SB; dla wykładowców dominujący był motyw ułatwienia sobie kariery zawodowej i wyjazdów zagranicznych. Dla studentów najważniejszy był czynnik finansowy. - oceniał prof. Kruszyński. W wykładzie zaznaczył, że PZPR nadzorowała uczelnie wyższe równie zapobiegliwie jak Kościół, doceniając ich społeczną rolę. Ale pomimo inwigilacji i wysiłków bezpieki, indoktrynacji komórek partyjnych na wyższych uczelniach, działań instytucji państwowych, partia straciła "rząd dusz" wśród studentów, jak też u zdecydowanej części naukowców.
Janusz Łuczak, członek studenckiego komitetu strajkowego z 1981 roku, zaraz po wybuchu stanu wojennego reaktywował strajkowe pisemko "Nierzeczywistość". Grupka zapaleńców przekształciła się później w Studencki Ruchu Oporu. – Karnawał "Solidarności" zostawił w nas trwały ślad protestu, dodał nam skrzydeł. - mówił w dyskusji Janusz Łuczak. - Największą zbrodnią stanu wojennego było zniszczenie entuzjazmu, który eksplodował w społeczeństwie. Choć w późnym PRL-u ludziom doskwierały braki w zaopatrzeniu i reglamentacja podstawowych artykułów żywnościowych i higienicznych, to jeszcze bardziej dawał się we znaki wszechobecny stan braku perspektyw i głupia propaganda.
Zaraz po wprowadzeniu stanu wojennego NZS zdelegalizowano. Niezależni studenci z Siedlec reaktywowali swoje zrzeszenie dopiero po fali strajków studenckich i robotniczych wiosną i jesienią 1988 roku. Inspiracją było wydanie podziemnego wówczas pisma NOS - Niezależnej Opinii Studentów. Wokół niego skupiła się kilkunastoosobowa grupa, która chciała "coś zrobić aby nie było wstyd". Latem 1989 roku siedlecki NZS reaktywował się szybciej niż uczelniana "Solidarność" - jesienią tego roku grupa członków NZS liczyła już ok. 70 osób.
Gośćmi studentów 10 grudnia byli m.in.: Bp siedlecki Kazimierz Gurda, bp radomski Henryk Tomasik (w roku 1981 duszpasterz strajku studentów), wiceprezydent Siedlec Jarosław Głowacki oraz obecna rektor UP-H prof. Tamara Zacharuk. - To było ważne wydarzenie w Siedlcach. - ocenil strajk z 1981 roku wiceprezydent Jarosław Glowacki. - Sam mam osobiste przeżycia ze strajkami studenckimi, kiedy rozpocząłem studia na Politechnice Warszawskiej. Pamiętam, że docierały tam wydawnictwa podziemne z Siedlec. Dzisiejsze spotkanie jest utrwalaniem pamięci o tamtych trudnych czasach. - dodał wiceprezydent Siedlec.
- Wykazaliście się ogromną determinacją - powiedziała do studentów dwóch pokoleń NZS-u prof. Zacharuk. - W imieniu społeczności akademickiej dziękujemy Wam za odwagę w tamtych trudnych dniach. Dzięki Wam możemy się dzisiaj w wolny sposób spotkać. Podczas konferencji oprócz prelekcji i korytarzowych wspomnień, przeprowadzono również trzy dyskusje panelowe nt. poszczególnych okresów opozycyjnej działalności studenckiej lat 80-tych oraz zaprezentowano publikację: "Jeszcze zwyciężymy..." dot. studenckich działań w tych latach. Otwarto również wystawę złożoną z archiwaliów i dokumentów własnych b. studentów oraz uczelnianych: "Od NZS-u do NZS-u" (można ją oglądać do 14 grudnia w hallu Wydziału Humanistycznego, a od 15 grudnia w hallu budynku Biblioteki Głównej przy ul. Popiełuszki do końca stycznia 2017 r.)
29 działaczy opozycyjnych i związkowych z Siedlec i okolic zostało odznaczonych Krzyżami Oficerskimi i Krzyżami Kawalerskimi Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżami Wolności i Solidarności. Dariusz Magier, dyrektor lubelskiego oddziału IPN powiedziałprzy tej okazji, że Rzeczpospolita przyznaje te "spóźnione, ale jakże należne medale" osobom, którym gen wolności zaszczepiły wcześniejsze pokolenia Polaków. - Jesteście najlepszą częścią Narodu i mocną zmianą w sztafecie pokoleń. - ocenił szef lubelskiego IPN. Listę nazwisk publikujemy poniżej.
Z innych atrakcji spotkania 10 grudnia, należy wymienić pokaz tworzenia ulotek techniką sitodruku prowadzony przez krakowskiego podziemnego drukarza Leszka Jaranowskiego. Całość imprezy zakończył koncert zespołu rockowego Contra Mundum w Sali Podlasie MOK.
Lista odznaczonych 10 grudnia:
Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski odznaczeni zostali:
1. Kublikowski Jerzy Maciej,
2. Kwiatkowski Marian,
Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski odznaczeni zostali:
1. Filus Lech,
2. Jurek Wiesław,
3. Olszewska Halina,
4. Perka Stanisław,
Krzyże Wolności i Solidarności otrzymali: 1. Adamczyk Andrzej,
2. Andrzejewska Agnieszka,
3. Andrzejewska Krystyna,
4. Andrzejewski Leszek,
5. Andrzejewski Zbigniew,
6. Biały Małgorzata,
7. Cichy Andrzej,
8. Dauksza Maria,
9. ks. Falkowski Stanisław,
10. Flis Edward,
11. Głębicki Zbigniew,
12. Jastrzębski Stanisław,
13. Jędrzejuk Elżbieta,
14. Kaźmierczak Cezary,
15. Musiej Sławomir,
16. Nowak Henryk,
17. Prokopiak Antoni,
18. Rosochacki Leszek,
19. Turska Ewa,
20. Wołowicz Marianna,
21. Żukowski Henryk,
22. Lucjan Błoński – medal odebrała Teresa Błońska,
23. Stanisław Dąbrowski - medal odebrała Teresa Dąbrowska.
opr. JiC
Zapraszamy na www.facebook.com/MiastoPrzyjazne.Siedlce/
Informacja z 8.12.2016 r.
Nie tylko robotnicy
10 grudnia obchodzona będzie rocznica wydarzeń, z których siedleccy studenci mogą być dumni: 35 lat powstania Niezależnego Zrzeszenia Studentów i strajku studenckiego w Siedlcach. NZS to pierwsza, niezależna organizacja studencka w PRL i krajach bloku sowieckiego. Obchody zakończy koncert zespołu "Contra Mundum".
Na fali wydarzeń, które zainicjowały strajki sierpniowe z 1980 roku, powstało Niezależne Zrzeszenie Studentów, reprezentujące młodych ludzi, chcących prowadzić niezależną od władz państwowych działalność w środowisku akademickim. Niecałe dwa tygodnie po podpisaniu porozumień sierpniowych, zawiązał się Komitet Założycielski organizacji stanowiącej studencki odpowiednik "Solidarności".
"Niezależni" studenci w Siedlcach
Niezależne Zrzeszenie Studentów domagało się demokratyzacji życia akademickiego, przestrzegania swobód politycznych i praw człowieka oraz poszanowania polskiej tradycji niepodległościowej. Z tego powodu władze państwowe zwlekały z rejestracją niezależnej organizacji studenckiej. Dopiero w wyniku strajku okupacyjnego studentów uczelni łódzkich, który został wsparty przez inne ośrodki akademickie w kraju, zgodzono się na rejestrację NZS-u. 17 lutego 1981 roku sąd zarejestrował pierwszą niezależną organizację studencką w krajach byłego bloku sowieckiego. Studenci w wyniku prawie miesięcznego strajku wywalczyli również autonomię uczelni.
Na jesieni 1980 roku również w Wyższej Szkole Rolniczo-Pedagogicznej w Siedlcach - obecnie: Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny - powstało Niezależne Zrzeszenie Studentów. W przeciwieństwie jednak do innych ośrodków akademickich w kraju siedleccy studenci nie mogli liczyć na mocne wsparcie swojej działalności ze strony kadry naukowej. Najważniejszym wydarzeniem w dziejach siedleckiego NZS-u, w okresie jego jawnej działalności, był udział w "solidarnościowym" strajku, który ogarnął polskie uczelnie po niezgodnym z prawem wyborze rektora Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Radomiu. Strajk okupacyjny na siedleckiej uczelni trwał od 18 listopada do 11 grudnia 1981 roku. Dwa dni później wprowadzono stan wojenny.
Czasy "wojenne" w latach 80-tych XX wieku
W nocy z 12 na 13 grudnia internowano dwóch studentów siedleckiej uczelni - Mirosława Andrzejewskiego i Piotra Czapskiego, którzy działalność opozycyjną podjęli jeszcze jako uczniowie przed sierpniem 1980 roku. Internowano również trzech działaczy uczelnianej "Solidarności" - Tadeusza Gańko, Jerzego Kucharuka i Wiesława Ozgę. Jeszcze przed Wigilią Bożego Narodzenia za noszenie znaku żałoby aresztowano Wiesława Walankiewicza, Zygmunta Głowackiego i Czesława Stankiewicza, z których dwóch pierwszych Kolegium do spraw Wykroczeń skazało na półtora miesiąca aresztu. W 1982 roku w związku z działalnością warszawskiego radia "Solidarność" został aresztowany Zbigniew Kobyliński, przewodniczący Tajnej Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność".
Władze Uczelni i znaczna część środowiska akademickiego nie rozumiała dążeń społecznych, czego wyrazem było nadanie Wyższej Szkole Rolniczo-Pedagogicznej w Siedlcach (obecnie: UP-H) imienia Georgija Dymitrowa, bułgarskiego działacza komunistycznego, sekretarza generalnego Międzynarodówki Komunistycznej w latach 1934-1943 i premiera Bułgarii w okresie stalinizacji kraju. Wbrew ogólnym nastrojom panującym na b. WSR-P, studenci związani z b. NZS-em - jako Studencki Ruch Oporu - uczestniczyli w niezależnym ruchu wydawniczym. Początkowo kontynuowano wydawanie "Nierzeczywistości", pisma które ukazywało się podczas strajku. Później włączono się w działalność Siedleckiego Komitetu Oporu Społecznego. Janusz Łuczak z Wydziału Rolniczego drukował książki i prasę wydawaną przez SKOS. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych Edward Kopówka, student Wydziału Pedagogiki i Kultury Wsi, uruchomił Wydawnictwo im. Grzegorza Przemyka, publikujące w drugim obiegu tomiki wierszy.
"Drugie" pokolenie NZS
Na jesieni 1988 roku grupa studentów reaktywował działalność Niezależnego Zrzeszenia Studentów, które prowadziło działalność jawną, mimo że nie zostało zarejestrowane. Podjęto wówczas wydawanie pisma pod tytułem "Niezależna Opinia Studencka". Największą zasługą studentów było podjęcie działań na rzecz usunięcia dotychczasowego patrona Uczelni. Podjęte przez nich starania zakończyły się w 1990 roku sukcesem. Nie powiodło im się jednak, mimo przejściowych sukcesów, powstrzymać napływu pracowników z likwidowanych wówczas instytutów i szkół zajmujących się kształceniem kadr polityczno-ideologicznych oraz oficerów politycznych z Ludowego Wojska Polskiego.
O historii siedleckiego Niezależnego Zrzeszenia Studentów 10 grudnia 2016 roku w auli Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego mówić będą uczestnicy tamtych wydarzeń. Panele tematyczne poświęcone niezależnej działalności studenckiej poprowadzą: Romana Głowacki, Edward Kopówka i Jerzy Cabaj.
W obchodach trzydziestej piątej rocznicy studenckiego strajku udział wezmą również pracownicy Instytutu Pamięci Narodowej. Konferencja rozpocznie się o godz. 10.30 a zakończy około godz. 17.00. Uroczystości poprzedzi Msza św. celebrowana przez JE ks. bp. Kazimierza Gurdę w siedleckiej katedrze, która rozpocznie się o godz. 9.00.
Obchody zakończy o godz. 18.00 występ zespołu "Contra Mundum" w sali "Podlasie" przy ul. Sienkiewicza 63. Wszystkich siedlczan serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w uroczystościach upamiętniających niezależną działalność studencką w okresie Polski Ludowej.
oprac. WB
BIP
