15 stycznia Siedlce świętowały swoje urodziny. Miastem jesteśmy wprawdzie już 471 lat, ale nadal nie wiemy, kiedy miejscowość powstała? Czy można mówić o tym, że Siedlce są jeszcze starsze?

Wiadomości o początkach osadnictwa na naszych terenach giną w mrokach dziejów i tak już pewnie pozostanie. Nie zwalnia to jednak z obowiązku poszukiwania informacji na temat genezy miejscowości.

1448 czy 1441?

Pewną wskazówką, umożliwiającą snuć przypuszczenia na temat czasu powstania, jest odnotowanie pierwszej wzmianki o miejscowości. Dotychczas powszechnie uważano, że najstarsza informacja o Siedlcach pochodzi z 1448 roku. Datę tę spopularyzował Antoni Winter, historyk regionalista, niezwykle zresztą zasłużony dla naszego Miasta. Od pewnego jednak czasu wiemy, że pierwszy znany zapisek pochodzi z 1441 roku.

Dotyczy on przekazania Elżbiecie, żonie Jana z Oleksowa, przez Wojciecha z Miechowa, połowy Siedlec i Golic oraz Woli Siedleckiej i Woli Golickiej, w zamian za dobra w ziemi lubelskiej. Zarówno Wojciech z Miechowa, jak i Jan z Oleksowa, pieczętowali się herbem Rawicz, który przedstawiał w polu złotym na niedźwiedziu kroczącym, czarnym, pannę w czerwonej sukni w koronie złotej.

Rozwój osadnictwa na naszych terenach umożliwiła unia w Krewie, zawarta w 1385 roku. Kładła ona kres łupieżczym wyprawom litewskim na Polskę. O postępie osadnictwa świadczy rozwój sieci parafialnej. Pierwotnie tereny, na których położone są Siedlce, wchodziły w skład parafii łukowskiej. W 1418 roku zostały włączone do nowo erygowanej parafii zbuczyńskiej, a dwanaście lat później - pruszyńskiej. Parafia w Siedlcach powstała w 1532 roku. O jej utworzenie zabiegał Stanisław Siedlecki, właściciel tutejszych dóbr, w skład których oprócz Siedlec wchodziły wówczas wsie: Ujrzanów, Grabianów, Żabokliki, Topór i Golice. W czasach staropolskich parafia siedlecka należała do diecezji krakowskiej. Dzięki jego staraniom 15 stycznia 1547 roku król Zygmunt Stary nadał Siedlcom prawa miejskie i zezwolił lokować miasto na zachód od wsi. W celu odróżnienia obu miejscowości, posiadających różny status prawny, wieś Siedlce zaczęto nazywać Starą Wsią.

W okresie zaborów zatarciu uległo pograniczne położenie Siedlec. W przeszłości zarówno Muchawka, która wyznacza zachodnią granicę miasta, jak i Liwiec, płynący w odległości zaledwie kilku kilometrów na północ od Siedlec, wyznaczały granice Królestwa Polskiego. Na Muchawce biegła granica z Księstwem Mazowieckim, które w latach 1351-1526 było lennem Polski, a na Liwcu z Wielkim Księstwem Litewskim. Obie rzeki utraciły swój dotychczasowy charakter wraz ze zmianami przynależności państwowej tych terenów. W 1526 roku po śmierci Janusza III, ostatniego władcy z dynastii Piastowskiej, Mazowsze włączono do państwa polskiego. Natomiast w 1569 roku województwo podlaskie inkorporowano do Korony. W czasach przedrozbiorowych Siedlce wchodziły w skład Ziemi Łukowskiej, stanowiącej część województwa sandomierskiego, a od 1474 roku – lubelskiego. Do czasu upadku Rzeczypospolitej wcześniejsze podziały państwowe odzwierciedlała struktura kościelna. Tereny położone na zachód od Muchawki należały do diecezji poznańskiej, a na północ od Liwca - łuckiej.

Akcji osadniczej na obszarze północno-zachodniej Małopolski, położonym u zbiegu z Mazowszem i Podlasiem, nie sprzyjały zarówno najazdy litewskie, jak i trudne warunki naturalne. Siedlce otoczone były bagnami i mokradłami. Jeszcze w XVIII wieku Aleksandra Ogińska prowadziła prace w celu osuszenia terenu. W 1531 roku Siedlce były już jednak największą wsią w parafii pruszyńskiej. Niewątpliwie zagospodarowanie tych terenów sprzyjało posiadanie przez właścicieli Siedlec kuźnicy na Liwcu. Wytapianie z rudy darniowej żelaza, powodowało wzrost zapotrzebowania na węgiel drzewny, co pociągało za sobą wycinanie lasów. W dokumencie fundacyjnym parafii pruszyńskiej z 1430 roku wspomniana jest sadzawka rybna w lesie zwanym "Siedliska". Wskazuje to na istnienie już niewielkiej wioski, której areał powiększał się na skutek karczunku.

opr. Witold Bobryk

Znajdź nas na Facebooku: www.facebook.com/MiastoPrzyjazne.Siedlce/