"Tęsknota za Siedlcami", to według Autorki "opowieść o dziewczynce, której ojca zamordowano". 9 czerwca siedleckie Archiwum Państwowe zaprasza na promocję wspomnień Agnieszki Chrzanowskiej. Książka jest czułym wspomnieniem o mieście i mieszkańcach, ich życiu codziennym z lat 30. i 40. XX wieku.

Faktycznie wspomnienia Agnieszki Chrzanowskiej, córki siedleckich prawników Zygmunta i Aleksandry z Egierszdoffów przynoszą nam opowieść o losach tej dziewczynki, jej ukochanych rodziców, rodziny i znajomych w tragicznych dla Polski i Polaków latach 1939 – 1949. Jednak to nie jedyna opowieść, jaką znajdziemy na kartach wspomnień. Jest bowiem tych opowieści wiele.

To opowieść o losach inteligencji przed, w czasie i po II wojnie światowej. Nie tylko zresztą inteligencji siedleckiej, choć jej przedstawiciele dominują w opowieści Agnieszki Chrzanowskiej, ale inteligencji w wymiarze ogólnopolskim, gdyż we wspomnieniach pojawiają się tak wybitni jej przedstawiciele jak Ignacy Chrzanowski czy Wacław Borowy.

Niesłychanie ważną częścią wspomnień jest opowieść o II wojnie światowej widzianej oczami kilkuletniego dziecka, które choć nie zaznało podczas wojny głodu, to innych jej okropności już tak. Dziecka, które traciło dach nad głową po nalotach samolotów z czarnym krzyżem oraz czerwoną gwiazdą na skrzydłach. Dziecka, które przeżyło "kocioł" Gestapo i "nalot" funkcjonariuszy UB, zakończony aresztowaniem ojca, który już nigdy nie wrócił do domu. Dziecka, które kryło się przed bombami w ziemiance w podsiedleckim Rakowcu i widziało jak dotychczasowy świat dosłownie i w przenośni wali się w gruzy.

Kolejna opowieść to pierwsze lata powojenne, gdy trzeba było sobie jakoś radzić w zrujnowanych Siedlcach, a w życie mieszkańców miasta wdziera się (znowu dosłownie i w przenośni) z butami nowa stalinowska władza, reprezentowana przez NKWD i UB.
Można też czytać wspomnienia jako pochwałę ludzkiej dobroci i solidarności w trudnych wojennych i powojennych latach, gdy wartości te nie miały ceny. Znajdujemy w nich wiele przykładów świadczących o tym, że warto wierzyć w człowieka, nawet, a może szczególnie w sytuacjach skrajnych.

Kolejna opowieść, to losy kobiet, którym wojna zabrała mężów, ojców, synów czy braci, a które dzielnie biorą sprawy w swoje ręce i radzą sobie nadzwyczaj dobrze w niezwykle trudnej rzeczywistości. Są też wspomnienia opowieścią o ludziach, których Autorka wymienia ponad dwustu. Znajdujemy wśród nich głównie przedstawicieli rodzin Chrzanowskich i Egierszdorffów oraz ich krewnych i znajomych. Są przedstawiciele ziemiaństwa i inteligencji, ale też innych grup społecznych, czasem znani tylko z imienia, nazwiska, albo zajęcia. Są mieszkańcy Siedlec i podsiedleckich wsi, ale także ziemiańskich dworów w Burcu, Ryżkach i Dziadkowskich.

Praca Agnieszki Chrzanowskiej jest też wielką pochwałą życia rodzinnego, którego więzów nie potrafiły rozerwać ani wojna, ani zmiana ustroju, ani utrata najbliższych osób, domów i dobytku. Opowiada też Autorka o pięknym dzieciństwie i młodości. Pięknym, gdyż spędzonym wśród kochających ludzi, choć w czasach bardzo "niepięknych".

Te wszystkie narracje składają się na barwną opowieść o mieście. Tym miastem są Siedlce, o których mało kto pisał dotychczas z takim uczuciem jak Agnieszka Chrzanowska. Na kartach jej wspomnień znajdziemy elementy życia codziennego miasta z lat 30. I 40. XX wieku. Znajdziemy tu m. in. opisy budynków, mieszkań, sklepów, środków transportu, życia towarzyskiego elit i dziecięcych zabaw na podwórkach. Jest miejsce dla inteligencji – prawników, lekarzy, nauczycieli, duchownych, ale także rzemieślników, sklepikarzy i służby. Dzięki lekturze wspomnień możemy się dowiedzieć, gdzie w Siedlcach można było najlepiej zjeść i jak wybierać najlepsze produkty na targu, w jaki sposób przechowywano jedzenie w czasach gdy nie było lodówek, i co to takiego "polska ostryga".

Spisane wiele lat po wojnie wspomnienia Agnieszka Chrzanowska przekazała do zbiorów Archiwum Państwowego w Siedlcach. Autorka udostępniła także liczne zdjęcia i dokumenty rodzinne, które znalazły się w książce. Wspomnienia przygotował do druku Witold Okniński, autor wielu publikacji dotyczących dziejów siedleckiego wymiaru sprawiedliwości, zaś graficznie opracował Mirosław Zdrodowski.

Publikacja przygotowana przez Archiwum Państwowe w Siedlcach i Fundację Rozwoju Badań Regionalnych Sigillum została wydana dzięki wsparciu finansowemu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, Samorządu Miasta Siedlce i Izby Adwokackiej w Siedlcach.

9 czerwca - Międzynarodowy Dzień Archiwów: Archiwum Państwowe w Siedlcach, ul. T. Kościuszki 7, godz. 11.00.

Źródło: Archiwum Państwowe w Siedlcach.